Bu denli karmaşık mevzuatın içinde aradığını bulamayan uzman erbaş, astsubay ve subay okurlarımızdan sürekli soru alıyoruz. Elden geldiğince de bu soruları cevaplamaya gayret ediyoruz, ancak konuyu bir yazı dizisi kapsamında ele almanın daha yararlı olacağını düşündük. Dizimiz boyunca şu sorulara cevap vermeye çalışacağız:

· Askerlere özel sosyal güvenlik düzenlemeleri neler?
· Askerler için emeklilik hesabı nasıl yapılıyor?
· Sosyal güvenlik reformu askerleri nasıl etkiledi?
· Genel sağlık sigortası askerler için nasıl uygulanıyor?
· Sözleşmeli askerî personelin hakları neler?
· Askerler için hizmet borçlanması mümkün mü?
· Görevden ayrılan askerler, SSK veya Bağ-Kur’dan nasıl emekli olabilir?

Ayrıca sizlerden gelecek soruların cevabını da dizimiz kapsamında bulacaksınız.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e askerlerin sosyal güvenliği

Askerler için ilk sosyal güvenlik düzenlemeleri 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yapılmaya başlanıyor. Osmanlı döneminde kurulan askerî tekaüt (emeklilik) sandıkları, nihayet 1949 yılında kurulan T.C. Emekli Sandığı’na devrediliyor. 2006 yılında sosyal güvenlik kurumlarının SGK’ya devriyle birlikte, askerlerin sosyal güvencesi de şu an SGK tarafından sağlanıyor.

Askerlere özel haklar: Yıpranma payı

Yaygın bir tabire göre ‘ölmek veya öldürmek’ için görev yapan askerlerin, diğer vatandaşlarla aynı şartlarda emekli olması düşünülemez. İşte yıpratıcı askerlik mesleğinden daha erken emekli olabilmelerini sağlamak adına, askerî personele çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün (3 ay) hizmet veriliyor. Yani 12 ay çalışan bir asker, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. İşte bu 90 günlük süreye fiili hizmet müddet zammı deniyor ve genelde ‘yıpranma payı’ olarak ifade ediliyor.

Her yıl için verilen yıpranma payı toplamı, çalışılan süreye ekleniyor ve emeklilik yaşından da düşülüyor. 2008 yılındaki sosyal güvenlik reformuyla, yıpranma payının emeklilik tarihinde değerlendirilme şekli yeniden düzenlendi. Bu konuyu ayrıca detaylı olarak ele alacağız.

İtibarî hizmet süresi nedir?

Askerler için yıpranma payının yanında bir de itibarî hizmet süresi hesaplanıyor. İtibarî hizmet süresi, normal hizmet süresine eklenmiyor. Sadece emeklilikte bağlanacak aylığı artırıyor. Askerî personele;

· Harbi doğuran genel ve kısmî seferberliğe katılanların, harbin ilanından seferberliğin bitim tarihine,
· Seferberliği gerektiren iç tedip hareketlerine fiilen katılan birliklerde görevli olanların, çarpışmaların başlangıcından seferberliğin sona erdiği tarihe,
· Harp veya seferberlik ilan edilmeden, Anayasanın 66’ncı maddesi veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası antlaşmalar uyarınca, yabancı ülkelere gönderilen Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapanların,çarpışma meydana gelmesi halinde çarpışmanın başlangıcından bitimine veya Türkiye’ye dönüş tarihine kadar geçen fiili hizmet sürelerinin bir katı (bu tarihlerden sonra devam eden tutsaklık süreleri dahil) itibarî hizmet süresi olarak ekleniyor.
Bir askerî personelin bütün çalışma hayatı boyunca hak kazanabileceği itibarî hizmet süresi 3 aydan az 5 yıldan fazla olamıyor. Ayrıca pilot olsun olmasın, uçucu TSK personeli ile denizaltıcı, dalgıç ve kurbağa adamlara da 6 ay itibarî hizmet süresi ekleniyor.
Askerlerin kazandığı yıpranma payı hizmet süresine eklenip yaştan düşülürken, itibarî hizmet süresi bağlanacak aylığı artırıyor.

Askerler için harp malûllüğü

Sosyal güvenlik mevzuatımızda askerlere özel düzenlemelerden birisi de harp malûllüğüdür. Subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er ile Türk Silâhlı Kuvvetlerince görevlendirilen personelden harp malûlü sayılanlara, bir üst rütbe veya dereceden aylık bağlanır. Ayrıca harp malûlü sayılan askerlerin vefatı halinde hizmet sürelerine bakılmaksızın, eş ve çocuklarına aylık bağlanır.

Yarın: Sosyal güvenlik reformu askerleri nasıl etkiledi?